Sposoby zawieszeń protez kończyn dolnych

System zawieszenia protezy to element, dzięki któremu kikut i zaopatrzenie ortopedyczne mogą stworzyć funkcjonalną całość. To od niego zależy komfort Pacjenta oraz to, w jakim stopniu wykorzysta możliwości swojego zaopatrzenia ortopedycznego. 

Jakie walory musi mieć system zawieszenia protezy?

Mocowanie protezy dolnej musi być dostosowane do indywidualnych uwarunkowań – zarówno warunków anatomicznych, jak i aktywności Pacjenta. Źle dobrany system zawieszenia protezy może utrudniać swobodne nią sterowanie, uniemożliwiać naturalny chód i ograniczać poczucie integracji ciała.

Obok funkcjonalności systemu, który pozwala na zakładanie protezy podudzia czy uda, niezwykle istotną kwestią jest komfort jej użytkowania. Poprzez staranny dobór mocowania można zminimalizować ruch tłokowy kikuta w leju, który przyczynia się do takich problemów, jak:

• otarcia i inne uszkodzenia skóry i tkanek miękkich,
• podrażnienia zakończeń kości i nerwów,
• przeciążenie określonego obszaru kikuta,
• zwiększenie wydatku energetycznego związanego ze sterowaniem protezą.

Tradycyjne sposoby zawieszeń protez

Najprostszym, stosowanym od lat rozwiązaniem jest mocowanie protezy dolnej na pas, szelki lub też z pomocą specjalnej tulei. Systemy te mają postać skórzanej uprzęży, którą Pacjent owija wokół bioder (w przypadku protezy uda) lub mocuje powyżej kolana (w przypadku protezy goleni). Nowocześniejszym wariantem tego systemu jest miękki, silikonowy lub żelowy lej, w którego części dystalnej umocowany jest rzep typu KISS. Wówczas we właściwym, sztywnym leju protezowym znajdują się otwory, przez które przekłada się pasek z rzepem, a następnie mocuje go do leja po jego zewnętrznej stronie.

Powyższe rozwiązania są stosunkowo tanie i odpowiednie dla osób mało aktywnych. W ich przypadku nie ma sensu inwestycja w bardziej nowoczesne, kosztowne sposoby zawieszeń protez, których możliwości nie wykorzystają. Starsze systemy często też okazują się wygodne dla Pacjentów, którzy swobodnie użytkują ich od lat i trudno im przyzwyczaić się do nowych. Zaletą tradycyjnych zawieszeń jest niska waga, a także brak konieczności wymiany leja gdy dojdzie do schudnięcia kikuta. Wady to ograniczona sterowność protezą oraz większy niż przy nowszych rozwiązaniach ruch tłokowy kikuta.

Proteza uda i podudzia mocowana na pin

Bardziej zaawansowanym technicznie rozwiązaniem, stosowanym zarówno w przypadku amputacji na wysokości uda, jak i podudzia, jest proteza na pin. Przy takim systemie zawieszenia gniazdo zamka umieszczone jest na stałe we wnętrzu leja protezowego. Sam pin ma postać metalowego trzpienia, który zatrzaskuje się w gnieździe, a jego zwolnienie następuje po przyciśnięciu umieszczonego na leju przycisku. Pin umocowany jest do leja silikonowego lub żelowego o dostosowanej do potrzeb Pacjenta grubości. Pełni on funkcję linera (zakładanego na kikut przed zamocowaniem protezy).

Proteza podudzia na pin jest łatwiejsza w zakładaniu i zapewnia wyższą sterowność niż starsze sposoby zawieszenia. Podobnie jak one nie wymaga wymiany leja w przypadku zmniejszenia obwodu kikuta, zapewnia wysoki komfort użytkowania dzięki wygodnemu linerowi i niewielkiej masie całego systemu. I w tym przypadku jednak problemem może okazać się ruch kikuta względem leja protezowego. Proteza uda czy podudzia na pin nie jest najlepszym rozwiązaniem dla osób o ponadprzeciętnej aktywności fizycznej – uprawiających sport, a nawet wykonujących stojącą pracę.

Nowoczesne zawieszenie podciśnieniowe protezy

Wśród ogólnodostępnych sposobów zawieszeń protez najbardziej zaawansowanym jest system podciśnieniowy. Istnieje kilka wariantów takich zawieszeń. Najogólniej dzielą się one na:

• bierne, w których podciśnienie powstaje po mechanicznym wypchnięciu powietrza z leja protezowego (w chwili wkładania kikuta) przez umieszczony w nim jednokierunkowy wentyl,
• aktywne, w których podciśnienie wytwarza specjalna pompa zamontowana przy leju protezowym. 

Zawieszenie podciśnieniowe protezy zapewnia jej wysoką integralność z kikutem i minimalizuje jego ruch tłokowy w leju. Wysoka jest także sterowalność zaopatrzenia ortopedycznego, a co więcej można korzystać z niego w różnych warunkach – nawet w środowisku wodnym. Zakładanie protezy podudzia lub uda w systemie podciśnieniowym jest szybkie i proste. To najlepszy ze sposobów mocowania protezy dolnej dla osób prowadzących wysoce aktywny tryb życia. Wadą systemu są stosunkowo wysokie koszty jego wykonania oraz konieczność wymiany całego leja w przypadku utraty masy kikuta.