Aktualności

Pielęgnowanie kikuta po amputacji

Amputacja kończyny nie musi być jednoznaczna z ograniczeniem jej funkcjonalności. Dzięki współczesnym możliwościom protezowania Pacjent ma szansę na powrót do normalnej aktywności. Jednym z warunków, który musi zostać przy tym spełniony, jest odpowiednie przygotowanie kikuta. Pozwala ono na uzyskanie prawidłowego zakresu ruchomości i odpowiedniej siły mięśniowej, ale też przystosowuje do protezy. Na czym polega pielęgnowanie kikuta po amputacji? 

Pielęgnacja kikuta a typ amputacji

Schemat postępowania po odjęciu kończyny zależy od rodzaju wykonanego zabiegu. Wyróżniamy amputacje:

• urazowe, czyli takie które przeprowadza się przy rozległych, nieodwracalnych uszkodzeniach np. po wypadkach, najczęściej w sytuacji zagrożenia życia,
• planowane, czyli wykonywane na wybranym poziomie, zwykle w przypadku przewlekłych schorzeń, w sytuacjach niezagrażających życiu.

W przypadku drugiego typu amputacji formowanie i wstępne zaprotezowanie kikuta dokonuje się już na stole operacyjnym. W obliczu niewielkiego ryzyka powikłań pozabiegowych (takich jak obrzęk, infekcja, przykurcze mięśniowe) przygotowanie do właściwej protezy oznacza najczęściej ćwiczenia ukierunkowane na poprawę koordynacji ruchowej i wzmocnienie siły kończyny oraz hartowanie kikuta. Postępowanie po amputacji urazowej także obejmuje te procedury, ale jest bardziej złożone. Wiąże się m.in. z bandażowaniem kikuta.

Formowanie kikuta po amputacji 

Już od pierwszych dni po zabiegu amputacji Pacjent powinien:

• przestrzegać zasad higieny (początkowo odpowiedniej zmiany opatrunków, a później – codziennego mycia kikuta),
• stosować terapię ułożeniową (czyli w każdej pozycji ciała odpowiednio układać kikuta), która zapobiega przykurczom mięśniowym,
• wykonywać ćwiczenia uzgodnione z lekarzem lub fizjoterapeutą.

Kluczowe w przygotowaniu kikuta do zaprotezowania jego uformowanie go na kształt walca lub zwężającego się  ku dołowi stożka. W przypadku amputacji urazowej służy temu kompresja kikuta poprzez jego bandażowanie. 

Bandażowanie kikuta kształtuje go pod zaopatrzenie ortopedyczne, ale też poprawia krążenie krwi i limfy, dzięki czemu zapobiega takim powikłaniom, jak obrzęk czy zakrzepica. Kikut należy bandażować codziennie od chwili całkowitego wygojenia się rany pooperacyjnej do czasu zaprotezowania (także wówczas, gdy dłuższy czas nie nosi się protezy).

Technika bandażowania kikuta

W pierwszym okresie bandażowania kikuta warto skorzystać z pomocy lekarza czy fizjoterapeuty. Po odpowiednim instruktażu można robić to samodzielnie. Należy posłużyć się przy tym bandażem kompresyjnym lub zwykłą opaską elastyczną. Opcjonalnie można też stosować pończochę uciskową.

Aby uzyskać pożądany kształt kikuta, największą kompresję (siłę nacisku) stosuje się na jego szczycie i stopniowo zmniejsza ją w miarę zbliżania się do nasady. Siłę nacisku można zwiększać z upływem czasu od zabiegu. Musi ona być na tyle duża, by bandażowanie kikuta spełniło swoją rolę, ale kończyna nie może drętwieć.

Bandażowanie kończyny dolnej przeprowadza się w pozycji siedzącej lub półleżącej. Kończyna górna zaś powinna być uniesiona. Podczas bandażowania kikut nie może być skierowany ku dołowi – w związku z ryzykiem obrzęku lub zastoju żylnego).

Techniki bandażowania kikuta różnią się nieco w zależności od poziomu amputacji, a także od tego, czy dotyczy ona górnej czy dolnej kończyny. Bandażowanie zaczyna się jednak zawsze od wewnętrznej części dystalnej kikuta. Wykonuje się je ukośnie (po przekątnych). Koniec bandaża do formowania kikuta należy ustabilizować, by nie zsuwał się w trakcie procedury – jeśli do tego dojdzie, należy zacząć ją od nowa. 

Hartowanie kikuta po amputacji

Przygotowanie kończyny do protezowania wiąże się z hartowaniem kikuta, czyli budowaniem jego odporności na bodźce mechaniczne, takie jak ucisk czy tarcie. Hartowanie kikuta polega na jego masowaniu, ugniataniu, oklepywaniu, pocieraniu. Czynności te wykonuje się manualnie lub z wykorzystaniem rozmaitych przedmiotów – szczoteczek, szorstkich ręczników, specjalnych piłek do masażu (z wypustkami). Zaleca się także poddawanie kikuta naprzemiennemu działaniu wody o niskiej i wysokiej temperaturze oraz obciążanie go na miękkich podłożach.

Kikut należy hartować codziennie, zgodnie z zaleceniami lekarza lub fizjoterapeuty. Intensywność zabiegów zwiększa się w miarę upływu czasu. Wszystkie służą zmniejszeniu wrażliwości zakończeń nerwowych i pogrubieniu naskórka. Dzięki zahartowaniu kikuta Pacjent może komfortowo i efektywnie korzystać z protezy.