Aktualności

Płaskostopie u dzieci – dlaczego występuje i jak się objawia?

Płaskostopie – potocznie nazywane platfusem – to jedna z najczęstszych wad stóp. Stopy stanowią podstawę całego aparatu ruchu, więc wszelkie ich deformacje mogą mieć daleko idące konsekwencje. Niezwykle istotna jest profilaktyka płaskostopia u dzieci, ponieważ pozwala zapobiec problemom zdrowotnym w dorosłym życiu. Jednocześnie jednak trzeba pamiętać, że u najmłodszych występuje płaskostopie fizjologiczne, które nie wymaga korekty, a jedynie uważnej obserwacji. Jak zadbać o stopy dziecka?

Co to jest płaskostopie?

Płaskostopie to deformacja stopy polegająca na obniżeniu naturalnie wysklepiających ją łuków. W konsekwencji podeszwa może nawet całkowicie przylegać do podłoża. Zdrowa stopa styka się z podłożem wyłącznie w miejscu głowy pierwszej i piątej kości śródstopia oraz na wysokości  pięty.

Istnieją dwa rodzaje płaskostopia – podłużne i poprzeczne – które najczęściej współwystępują. Płaskostopie podłużne oznacza obniżenie łuku przyśrodkowego brzegu stopy, który fizjologicznie powinien być wyraźnie widoczny – zarówno w odciążeniu, jak i pod obciążeniem. Z kolei płaskostopie poprzeczne sprawia, że stopa w części przedniej wydaje się nienaturalnie szeroka, ponieważ obniżone jest sklepienie poprzeczne.

Fizjologiczne płaskostopie u dzieci

Do 4-5 roku życia płaskostopie jest zjawiskiem naturalnym, które dotyczy większości dzieci. Ich stopy nie są jeszcze w pełni wykształcone. W miarę wzrostu i rozwoju motorycznego dziecka stan ten ulega zmianie. Zanika tkanka tłuszczowa w obrębie stóp, wzmacniają się ich mięśnie i więzadła. Ich praca sprawia, że kości przyjmują kształt łuku, co zapewnia stopom elastyczność podczas chodu oraz służy właściwej postawie ciała.

Platfus u dzieci zazwyczaj ustępuje samoistnie i nie wymaga żadnej interwencji. Warto jednak obserwować uważnie swoją pociechę, ponieważ fizjologiczne płaskostopie może się utrwalić. Najczęściej przyjmuje postać płaskostopia podłużnego lub podłużno-poprzecznego (płaskostopie poprzeczne u dzieci występuje rzadziej).

Przyczyny płaskostopia u dzieci

Fakt, że u kilkulatka nie wykształca się prawidłowe sklepienie stopy, może mieć podłoże genetyczne. Niekiedy też jest wynikiem zaburzeń neurologicznych albo nieprawidłowego napięcia mięśniowego. Najczęściej jednak płaskostopie u dziecka spowodowane jest błędami i zaniedbaniami, do jakich doszło we wczesnym okresie rozwoju. Możliwe przyczyny platfusa to:

• brak odpowiedniej ilości ruchu,
• nadwaga lub otyłość,
• źle dobrane obuwie,
• za ciasna odzież (śpioszki, skarpetki),
• brak prawidłowego ukrwienia stóp spowodowany częstym siedzeniem z opuszczonymi nogami,
• nieprawidłowy rozkład obciążenia (np. przy noszeniu przyborów szkolnych).

Jak rozpoznać płaskostopie u dzieci?

Płaskostopie u najmłodszych początkowo może nie dawać widocznych objawów. Rodziców powinien zaniepokoić odcisk dziecięcej stopy np. po kąpieli na podłodze w łazience. Owalna plama zamiast wąskiego paska między palcami a piętą może świadczyć o platfusie. Innym objawem deformacji stóp jest stawanie na ich wewnętrznych krawędziach podczas chodzenia. 

Z czasem dziecko może zacząć skarżyć się na ból stóp podczas chodzenia. Doskwierać może mu także ból kostek czy kolan. Na płaskostopie wskazywać mogą problemy z utrzymaniem równowagi, częste potykanie się, upadanie. U dziecka z platfusem zwykle rozwijają się wady postawy – boczne skrzywienie kręgosłupa, różna wysokość ramion. Takie objawy są wskazaniem do pilnej wizyty u ortopedy dziecięcego.

Jak leczyć płaskostopie u dziecka?

Leczenie płaskostopia u dorosłych to długotrwały proces, który nie zawsze przynosi pożądane rezultaty. Korekta tej wady u dzieci jest stosunkowo łatwa, zwłaszcza przy wcześnie postawionej diagnozie. W przypadku młodego, rozwijającego się organizmu odpowiednie wysklepienie stopy najczęściej można osiągnąć dzięki zmianie złych nawyków, a także ćwiczeniom i wkładkom ortopedycznym.

Ćwiczenia na płaskostopie u dziecka

Podstawą leczenia płaskostopia u najmłodszych są ćwiczenia służące wzmocnieniu mięśni stóp odpowiadających za ich wysklepienie. Ich dobór zależy od stopnia zaawansowania problemu, więc musi o nim zadecydować lekarz lub fizjoterapeuta. Przykładowe ćwiczenia na płaskostopie dla dzieci to:

• wspinanie się na palce,
• łapanie palcami stóp i przenoszenie niewielkich przedmiotów,
• „klaskanie” stopami (w leżeniu na plecach),
• chodzenie boso po nierównych powierzchniach (np. po piasku).

Ćwiczenia na płaskostopie należy wykonywać regularnie, co najmniej kilkanaście minut dziennie.

Indywidualne wkładki na płaskostopie

Stwierdziwszy płaskostopie u dziecka, lekarz może skierować je na badanie podoskopowe, na podstawie którego specjalista ds. wad stóp wykona wkładki do butów odpowiednie do indywidualnych potrzeb małego pacjenta. Pozwalają one skorygować ustawienie stopy podczas chodu, stymulują właściwą pracę układu kostnego i mięśniowo-więzadłowego, a przy tym znoszą dolegliwości, które towarzyszą chodzeniu. Współcześnie wkładki ortopedyczne tworzy się z bardzo komfortowych w użytkowaniu materiałów i można dopasować je do każdego typu obuwia. Dzieci z łatwością akceptują więc tę metodę korekcji płaskostopia.